Ana Hernández: Eskolaren mugak haustea - Ahora

Gure eskoletan erantzun behar diegun eguneroko hezkuntza-erronkei aurre egin ahal izateko, protagonista eztabaidaezinak diren funtzioak, eskubideak, betebeharrak eta erantzukizunak berrikusi eta birformulatu behar ditugu: ikasleak, irakasleak, familiak, administrazioak eta gizartea. Eta berrespen berri honetan egiten ditugun jarduerak garatzean, funtsezko ardatz gisa inklusioa eta elkartasuna zaindu behar ditugu.

Herritarrak prestatzeko, kontuan hartu behar dugu noizbait "ikaskuntzaren ekologia" deitu izan dena, hau da, eragile guztiak beharrezkoak diren eta elkarrekin lan egiten badute bakarrik funtzionatzen duen sistema bat. Eskolaren, familiaren eta komunitatearen arteko lankidetza, irakaslearen rola aldatzea eta egungo ikasleen beharretara egokitutako prestakuntza, eta ikasleak herritar kritiko, konprometitu eta arduratsu gisa prestatzeko beharra, langile soil gisa duten prestakuntzaz harago, premia larrienetako batzuk dira une honetan. Eta hain beharrezkoa den prestakuntza hori hezkuntza formalean (ikastetxeak, institutuak, etab.) ez ezik hezkuntza ez-formalean ere egon behar da, hezkuntza hori eskola-egituratik kanpo baitago berez, eta gizarte-erakundeetan, eskolaz kanpoko jardueretan, sormen-jardueretan, aisialdiko eta kiroleko jardueretan eta abarretan eskuratzen baita. Eta gizarte-ehunak hor lagundu behar du hain beharrezkoak diren ikaskuntzak eskuratzen, hala nola elkartasuna, lan komunitarioa, lankidetza eta ingurunearekiko jarrera.

Hezteko bi modu horien arteko sinbiosi horrek lagundu egiten du eskolek lan egin dezaten desberdintasunen aurka borrokatzeko. Askotan, eskolak sortu eta betikotu egin ditzake, hezkuntzaren pribatizazioa sustatzen duten hezkuntza-politika batzuek desberdintasuna areagotu besterik ez baitute egiten. Eta publikoa babesteko borrokatu behar dugu, aukera-berdintasunaren bermatzaile gisa. Eta eskolak bere gain hartzen duen pisua banatu behar du. Eskola ezin da izan gure ikasleak modu esklusiboan prestatzeaz arduratzen den erakunde bakarra. Egungo eta etorkizuneko errealitatearekin konprometituta dauden, solidarioak diren eta mundua ulertzeko eta inguruan dituzten (eta izango dituzten) larrialdietan jarduteko gaitasuna duten herritarrak prestatu nahi baditugu, gainerako gizarte-eragileek eskoletako hezkuntza formala osatzea behar dugu, ikaskuntza osoa, plurala eta ñabarduretan aberatsa izan dadin.
 

Ikastetxea ezin da izan gure ikasleak prestatzeaz arduratzen den organo bakarra

Jasan ditugun pandemia-urte hauetan, desberdintasun sozialak bere gordintasun guztiarekin agertu dira. Hezkuntzan, eten digitalaren ondorioak kezkagarriak izan ziren, eta ez bakarrik lehen hilabeteetan, baizik eta hezkuntza online izan zen hilabeteetan hezkuntzara sartzeko baliabiderik ez izateak ondorio izugarria izan du hurrengo urteetan. Hezkuntzarekin jarraitzeko baliabiderik ez zuten ikasleak desagertu egin ziren, literalki, arrastorik utzi gabe, eta deskonexio horrek ondorio suntsitzaileak izan ditu beren eskola-ibilbidean.

Beraz, eskola-arloa beharrezko osagarritzat hartuko duen gizarte-ehuna behar dugu, hirien, administrazioen eta ikastetxeen artean loturak egon daitezen, ikasleek uler dezaten eskola eta gizartea ez direla bi erakunde abstraktu eta independente, baizik eta etengabeko komunikazioan egon behar dutela. Eta hezteko modu horrek dimentsio anitzeko subjektua eraikitzen lagunduko du. Hezkuntzaren, gizartearen, esperimentuaren, parte-hartzearen, formaren, ez-formaren eta herritartasun kritikoaren ikuspegitik eraikitzea. Eta, zergatik ez, hori izan daiteke ikasleak bizi duten munduarekin bat etor daitezen sentitzeko osagaietako bat. Mundu horretan, ikaskuntza-loturak sortzen dira komunitateko beste kide batzuekin, berdinen arteko ikaskuntza-sistemak sor ditzakete, eta gaur egun, tamalez, gure gazte askok duten isolamendu- eta bakardade-dinamika hautsi dezake. Parte hartzen sentitzea, erabakiak hartzen parte hartzea eta bere iritziak bere osasun mentala eta emozionala zaintzeko pizgarri gisa balio dezakeela sentitzea.

Hiria ulertu egin behar da komunitateari, harremanari dagokionez. Komunitatearekiko sareek ehun berri bat osatuko lukete, alderdien batura baino askoz boteretsuagoa eta aberatsagoa. Sinergia horrek ikaskuntza berriak bilatuko lituzke. Eskola eta hiriaren arteko sinbiosiaren ideia bi eremuetako eraldaketan eta erabakiak hartzean partaide izateko aukeraren ideian oinarritzen da. Beste batzuk aukeratzea eta haiekin lankidetzan aritzea, elkarren onerako izango diren lankidetza-estrategiak diseinatzeko eta ezagutza sortzeko. Eskola eta hezkuntza hiria egiteko modu gisa, eta alderantziz. Eta hiria, ikasgela irekia eta hezkuntza-testuingurua. Eta ikastetxeak hiria sortzen, sareak sortzen.

Sare horiei esker, arrotzak izan beharko ez liratekeen eta soraio egon beharko ez genukeen egoerak ulertu eta gauzatu ahal izango dira. Gizarte-bidegabekeriei, desberdintasunei, immigrazioari, gatazka belikoei, klima-aldaketaren aurkako borrokari eta abarri aurre egin ahal izateko, ezinbestekoa da haien konplexutasun osoa ulertzea, elkarlanetik bizitzea, eta hori eragile hezitzaileen arteko lankidetzatik baino ezin da lortu, hala nola eskolen, gizarte-erakundeen eta, nola ez, administrazioen arteko lankidetzatik. Begirada aberatsa eta anitza arazo konplexuen konponbidean, non ikasleak ikasleak diren, baina baita herritarrak ere. Ez dugu tentaziorik izan behar etorkizuneko herritarren prestakuntzari buruz hitz egiteko; izan ere, ikasle horiek etorkizuneko herritarrak dira, oraingoa direlako, eta horixe da rol kritikoak hartzen, hausnarketetan sormena sustatzen eta konponbideak bilatzen hezteko unea.

Eskolaren mugak haustea, etorkizun hobea lortzeko orainarekin konprometitutako herritarrak prestatzeko.