Carmen Sánchez Alegre: “Suizidioari buruz zuzen hitz eginez gero, aurrea har daiteke” - Ahora

Lehena: horri buruz gehiago hitz eginez. Suizidioa da Espainiako bigarren heriotza-arrazoia, eta mundu osoan oso hedatuta dagoen heriotza-mota da. Hala ere, gai tabua da, eta ez da nahikoa hitz egiten. Eta hori, azterlan askok erakusten dutenez, suizidioaz zuzen hitz eginez gero, aurrea har daiteke. Zergatik? Izan ere, zuzen hitz egiten denean eta alternatibak agertzen direnean, bizitza kentzeko asmoa duten pertsonak horretaz konturatzen dira, hain zuzen ere: (erredundantziak balio du) beste aukera batzuk daudela. Eta indar handiagoa hartzen dute gaiari buruz hitz egiteko.

Nik bazekien teoria, baina liburua argitaratu ondoren bizi izan dudan gauza bat da ezagutzen nauen jende askok eta ezagutzen ez dudan beste batek idatzi didala bere sentimenduez hitz egiteko. Edo zer psikologotara jo jakiteko. Beren buruaz beste egitea pentsatu dutela edo saiatu direla, gaizki sentitzen direla... Gizaki garen aldetik, denok sentitzen dugu mina, eta une zailak bizi ditugu. Garrantzitsua da pertsona horiek erakutsi eta laguntza eskatzera ausartzeko leku segurua irekitzea.

Polita izan da, eta uste dut suizidioari aurrea hartzeko modurik onenetakoa dela. Horregatik erabaki nuen liburua argitaratzea eta azaltzea, erabaki zaila izan baita niretzat. Baina merezi izan du, eta nire azalean probatu dut horretaz hitz egiten.

Zifrak gorabehera, ez dut uste kontziente garenik. Egunean 11 pertsonak beren buruaz beste egiten dutela kalkulatzen da, eta horrek izugarrizko eragina du. Izan ere, bere buruaz beste egiten duen pertsona bakoitzeko 20 lagun saiatzen dira. Horrek esan nahi du egunean 220 pertsona daudela Espainian bere buruaz beste egiten saiatzen. Errealitate oso hedatua da, eta gero eta agerikoagoa den arren, gero eta garrantzi handiagoa duen arren (adibidez, 024 sortu da, suizidioaren telefonoa, horren seinale argia), oraindik bide luzea dago egiteko neurri gehiago hartzeko, eta arazo horrek benetan duen garrantzia emateko.

Ez dakit, agian psikologoak hobeto erantzungo lukeen galdera litzateke. Nik uste dut agian gazteek tresna gutxiago dituztela egoera horri aurre egiteko; helduaroan, agian, eskuratuko dituzu tresna horiek. Baina gazteengandik, batez ere nerabezaroan, haserretu egiten gaitu eta emozioekin erlazionatzeko beldurra ematen digu, ez dakigu nola kudeatu.

Gaiaren inguruan izan den tabuagatik, ez delako horretaz hitz egiten, jendeak ez duelako ulertzen. Norbaitek minbizia edo beste gaixotasun bat duenean, beti gai delikatuak diren bitartean, naturaltasun pixka batekin tratatu ohi da. Baina jendeak ez daki nola aurre egin edo suizidiora nola hurbildu. Oso estigmatizatuta dago, eta jende askok uste du bere buruaz beste egiten duten pertsonak gaixo mentalak direla, hala ez denean. Heriotza multikausala da, hau da, arrazoi askori erantzuten diena; ez dakielako nola egin aurre zure bizitzako une jakin bati, krisi existentzial bati, eta ez dakizu hortik ateratzen; ez duzulako beste irtenbiderik ikusten… baina ez du zertan buruko gaixotasunekin lotuta egon. Suizidioaren arrazoietako bat da, baina ez da bakarra.

Horregatik da garrantzitsua informazio gehiago izatea eta eskura izatea. Gizarte Segurantzan psikologoak badaude, baina datozen 8 hilabeteetarako hitzordua ematen badute (niri gertatu zaidan bezala)..., osasun mentalari buruzko gaiak tratatzeko baliabide falta dago, eta, gainera, informazio falta eta errealitate horren inguruko tabua.

Bai, sinesmen faltsu bat dago hor, baina benetako parte bat du suizidioa ezin dela edozein modutan tratatu: zuzen hitz egin eta tratatu behar da. Kazetariei erakutsi digute guztia 5W-eko arau orokorrarekin landu behar dugula… baina horrek ez du balio bere buruaz beste egiteko. Ezin duzu informazio guztia kontatu, eta ez du zertan berria izan. Eta nola kontatu. Gauza asko alde batera utzi behar dira, eta beste batzuk, berriz, bai, landu beharko liratekeela, suizidioaren alternatibak bezala. Kontua ez da bere buruaz beste egiteari buruzko informaziorik ez ematea, baizik eta modu egokian informatzea: hori da benetako prebentzioa.

Kontuan hartu behar da, halaber, nola senti daitezkeen zenbait informazio irakurtzean bere buruaz beste egiteagatik norbait galdu duten pertsonak. Nire anaia leiho batetik bota zen. Egunkari bat hartu eta albisteak irakurtzen baditut, eta norbaitek eraikin batetik salto egin zuela deskribatzen badute... eragin emozionala sortzen dizu. Agian ez dago xehetasun batzuk eman beharrik. Neska batek (bere asmo onarekin) zerbait idatzi zuen nire anaia motari buruz: “Karlosek, seguru asko, bere bizitzako une batean pentsatu zuen...”; ni ere ez naiz ausartu Karlosek imajinatu ahal izan zuena azaltzen nire liburuan. Ez dakigu. Enpatia aplikatu behar da. Pentsatu: “Norbait galdu badut, eta suizidioari buruzko zerbait irakurriko badut, nola gustatuko litzaidake informazioa aurkeztea?”.

Niretzat zailena, eta uste dut bizirik atera diren guztientzat, errua kudeatzea dela. Etengabe pentsatzen aritzea: zer gaizki egin nuen, nola ez nuen ikusi. Eta onartu galdera horiek guztiek ez dutela erantzunik. Eta, baleude ere, berdin izango litzateke, ez bailukete egoera aldatuko, eta seguru asko ez lukete balioko. Niretzat hori da zailena. Egia da, halaber, norberaren nortasunaren mende dagoela.

Prozesu hori pazientzia handiz hartu behar da, luzea baita. Suizidioagatiko dolua dagoen okerrenetakoa da, eta inoiz ez da amaitzen.' Ez da inoiz amaitzen. Halaber, ona da nork bere burua adeitasunez eta errukiz tratatzea, bestela erruak zapuztu egiten zaitu eta. Eta azkenean erru horrek ez du ezertarako balio. Erruarekin harremanetan jarri behar da, ekartzen digun mezua entzunda, baina harekin identifikatu gabe. Ez da gure errua hau gertatu izana.

Bestalde, errealitate berria onartzeko gaia dago. Suizidio batzuek aldez aurreko saiakerak dituzte; hor, batek pentsa dezake zer gerta daitekeen, edo, agian, aurrea har diezaioke. Baina badira suizidioak, guri gertatu zitzaiguna bezalakoak, non ez zegoen inolako zantzurik, edo ikusten jakin genezakeen inolako zantzurik. Hain bat-bateko zerbait izateak zaildu egiten du errealitate berri horri aurre egitea; izan ere, uste dut gauzarik zailenetako bat onartzea dela.

Nire kasuan, funtsezkoa izan zen larrialdietako psikologoen esku-hartzea guztia gertatu zen egunean. Nola komunikatu zuten, nola lagundu ziguten, jarraipena... denek ez dute hori, zoritxarrez. Auzitegiko Institutu Anatomikoko psikologoa, eta azkenik nire psikologoa, asko lagundu zidan. Baina berriro diot: jende guztiak ezin du horrelako profesionalekin topo egin. Horregatik, ikusarazteaz gain, mundu guztiaren esku baliabide gehiago egotea nahi nuke. Mundu guztiak ezin du psikologoarengana joan gaur egun.

Bidaia horrek asko lagundu zidan heriotzaren ikuspegi berri bat hartzen. Mendebaldean zerbait ilun gisa ikusten dugu, beldurra ematen duena, tristea da, baina azkenean bizitzaren zati bat da. Ezinezkoa da heriotzarik gabeko bizia izatea; heriotzarik ez balego, ez litzateke bizirik egongo. Heriotza bizitzaren parte gisa onartu behar da.

Jakina, mina eragiten du maite duzun norbait galtzea horrela delako, baina mina ere bizitzaren parte da. Ezinezkoa da minik sentitu gabe bizitzea. Harremanak izaten eta tresnak izaten ikastea da kontua, lehenik min hori onartu eta bizitzeko; eta gauza bera heriotzarekin. Bizitza hain zoragarria bihurtzen duena amaiera bat izatea da. Erromantiko samarra dirudi, baina egia da.

Niri asko balio izan zidan Mexikora egin nuen bidaia hark, konturatu bainaiz beste kultura batzuek heriotza superintegratua dutela: bizitzaren zati gisa onartzen dute, eta maite dituenak ez egoteagatik mina eta nostalgia izan arren, negar egin beharrean ospatzen dituzte. Eta ikaskuntza polita iruditu zitzaidan horrela ulertzea.

Nire ustez, eskersaria da bizitzan dagoen tresnarik ahaltsuenetako bat. Arreta jartzen laguntzen digu ditugun gauza on guztietan. Arreta gauza onetan jartzen dugunean, konturatzen gara gaiztoak baino askoz gehiago direla, nahiz eta batzuetan gure egunerokotasunean ahaztu.

Zoritxarrez, gauza negatiboetan pentsatzeko, hondoratzeko, kexatik alde egiteko joera du buruak, onari erreparatu beharrean. Eskerrak egunero edo noizean behin emateko ariketa hau egiteak inguruko gauza onetan jartzen laguntzen digu. Benetan, pentsatzen badugu, oso zorionekoak gara. Edateko ura izateak bakarrik eragiten du munduko gainerako biztanleen %80 baino gehiago izatea.

Eta urruntzeko eta baloratzeko ere balio du. Prozesu horretan guztian (oso gogorra eta mingarria izan zen), eskersaria lantzeak lagundu zidan prozesuan lagundu zidaten profesionalak izan nituen, hala nola hemen eta liburuan aipatzen ditudan psikologoak. Eta hain egoera beldurgarri eta beldurgarrian inguratzen gaituzten pertsonengandik jasotzen dugun maitasun guztia. Oso mingarria izan da, baina, aldi berean, gure inguruan hainbeste maite dugun ekintza-kate bat sortu du... benetan eskertzeko da. Jende guztiari eskertzea gomendatzen diot, egoera horretan egon ala ez.