Mario Lanz: Inpartzialtasunak ez du esanahi bera eremu guztietan: humanitarioa vs judiziala - Ahora

Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren mugimenduaren funtsezko printzipioak (gizatasuna, inpartzialtasuna, neutraltasuna, independentzia, boluntarioak, batasuna eta unibertsaltasuna) beren funtzionamenduaren esparru etikoa dira sortu zirenetik, nahiz eta 1965. urtera arte ez zen formulatu.

Funtsezko printzipio horietako bigarrena, inpartzialtasunarena, sarritan nahasten da bere benetako eduki eta irismenari dagokionez, eta, ondoren azalduko dugun moduan, oso izaera desberdina du printzipio homonimo horretatik jurisdikzio-organoen jardueran aplikatzerakoan aldarrikatzen denaren aldean.

Inpartzialtasun-printzipioaren edukia honela definitzen da Mugimenduaren Estatutuetan: “Ez du nazionalitatea, arraza, erlijioa, gizarte-egoera edo kredo politikoa bereizten. Gizabanakoei sufrimenduen arabera laguntzen die, haien beharrak konpontzen ditu eta premia larrienei lehentasuna ematen die”.

Inpartzialtasun-printzipioa horrela ulertuta, bi eratara funtzionatzen du: alde batetik, biktimei emandako laguntza presazko irizpide zorrotz batean oinarritzen dela ezartzen du, inolako bereizkeriarik gabe, eta, bestetik, Mugimenduan integratutako erakundeek edozein pertsona kide, boluntario edo laguntzaile gisa onartzeko bereizkeria egitea debekatzen du.

Bestalde, jurisdikzio-eremuan, inpartzialtasun-printzipioak oso bestelako irismena du. Espainiako Konstituzioaren 24. artikuluaren bigarren atalak, besteak beste, aitortzen du herritarrek prozesu publiko bat egiteko eskubidea dutela, bidegabeko atzerapenik gabe eta berme guztiekin, non doktrina konstituzionalak epaile inpartzial izateko eskubidea barne hartzen baitu.. Eskubide horren konstituzio-onarpena bat dator Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalaren 10. artikuluan, 1948ko abenduaren 10ekoan; Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak Babesteko Europako Hitzarmenaren 6.1 artikuluan, 1950eko azaroaren 4koan; eta Eskubide Zibil eta Politikoen Nazioarteko Itunaren 14.1 artikuluan, 1966ko abenduaren 19koan.

Inpartzialtasunaren atributua akusazio-sistema penalarekin hertsiki lotutako elementua da.

Inpartzialtasunaren atributua hertsiki lotuta dago akusaziozko sistema penalarekin. Horrek eskatzen du ebatzi beharreko epaile edo auzitegiak erabat kanpo utzi behar duela bere erabakiaren mende jartzen den gatazka, ez duela horretan zuzeneko interesik eta, beraz, ez duela aldeen interesen eraginik.

Konstituzio Auzitegiaren Urriaren 25eko 180/2021 Legeak, aurreko doktrina, inpartzialtasun-printzipioaren alderdi subjektiboa jasota, “… bermatzen du epaileak ez duela behar bezalako harremanik izan alderdiekin, eta horrek osatzen ditu epailearen eta haien arteko harremanetatik sortzen diren zalantza guztiak; izan ere, objektiboak dio epailea thema decidendirengana hurbiltzen dela, hari buruzko jarrerarik hartu gabe…”

Horren guztiaren arabera, prozesu judizialaren arloko inpartzialtasun-printzipioaren helburua da dagokion erabakia hartu behar duen pertsonak bi aldeen arteko distantzia bera izatea eta interes pertsonalik ez izatea.

Ikus daitekeenez, printzipio horren edukia ez dator guztiz bat Gurutze Gorriaren mugimenduaren esparruan aplikatzen denarekin, eta badirudi bat datorrela, neurri handiagoan, beste funtsezko printzipio batekin: neutraltasunarenarekin.

Izan ere, neutraltasun-printzipio hori argi eta garbi ageri da mugimenduaren hasieran, eta Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren Nazioarteko Mugimenduaren Estatutuetan aipatzen da. Printzipio horrek honako hau dio: “Guztion konfiantza gordetzeko, Mugimenduak ez du etsaitasunetan parte hartzen, eta, denbora guztian, ideologia- eta erlijio-eztabaidetan”.

Hala, bada, Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordearen eta Mugimenduaren gainerako kideen jardunak gatazkan dauden alderdi guztiei eskaintzen dizkien neutraltasun-bermeak dira antolakundeari bere zeregin humanitarioa beharrezko den lekuetan egiteko bidea ematen dioten giltza. Kontua ez da, inola ere, gatazken ondorioetatik edo Nazioarteko Zuzenbide Humanitarioaren arau eta printzipioekiko arau-hausteetatik kanpo egotea, baizik eta aldeen arteko distantziakidetasuna mantentzea, haien artean elkarrizketa konstruktiboa izan dadin eta ekintza humanitarioa gauzatu ahal izan dadin.

Bi printzipioak, Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren Nazioarteko Mugimenduaren jarduera humanitarioen esparruan sortutakoak, Gizateria eta Independentzia printzipioekin batera, ekintza humanitarioaren orientatzaile gisa onartu ditu Nazio Batuen Batzar Orokorrak. Beraz, ez litzateke laguntza humanitariotzat jo behar, aipatutako lau printzipioen arabera egiten ez bada.

Ondorioz, eta azaldu den moduan, epaileei eta auzitegiei eskatzen zaizkien inpartzialtasun-bermeen edukia ez da, inola ere, Gurutze Gorriaren eta Ilargierdi Gorriaren mugimenduaren jarduna arautzen duen inpartzialtasun-printzipioaren baliokidea. Horregatik, oinarrizko printzipioen esparruan inpartzialtasun judizialeko bermeekin nolabaiteko elkarrekikotasuna adierazi beharko balitz, aipatu dugun beste printzipiora jo beharko litzateke: neutraltasunera.