Antonio Pampliega: “O labor dos sanitarios foi encomiable e temos que estar moi agradecidos, pero é incomparable ao que se vive nunha zona de guerra" - Ahora

Si, para que non se esquezan esas outras zonas que parece que xa desapareceron. A covid-19 comeuno todo.

Levaba desde xaneiro sen poder viaxar e desde Cruz Vermella A Coruña propuxéronme contar un momento tan histórico como a crise da covid-19. Ademais, non sempre tiven a oportunidade de traballar no meu país, así que o aceptei cos ollos pechados. Máis aínda, sobre o tema de moda que é e segue sendo o coronavirus e ver de preto como Cruz Vermella estaba a traballar.

Desde Málaga tiven que ir á Coruña, de punta a punta. Foi unha sensación moi rara. Ía cos meus compañeiros en dous coches, nese momento nin sequera podiamos viaxar os catro xuntos, e na estrada da Coruña saíndo desde Madrid non había absolutamente ninguén. Estaba baleira. Paramos nunha gasolineira para comer uns bocadillos, porque non había nada aberto, e deixamos a cámara gravando para ver cantos coches pasaban. Nunha hora pasou un. E no AVE, para subir a Madrid, o mesmo, ía eu só no vagón. Unha sensación inquietante e perturbadora. Ademais, pregúntaste: «Por que estou só no vagón e por que estou a viaxar? Pero era unha oportunidade á que non podía dicir que non, e máis dun tema como é a covid-19.

Cando falamos con Cruz Vermella A Coruña, o que tiñamos claro era a liña e o enfoque que queriamos darlle. A idea non era facer un vídeo institucional, o obxectivo era poñerlles rostro, nome e, sobre todo, darlles voz a esas persoas que están a vivir a pandemia, para que o espectador o día de mañá empatice con esas persoas e se sinta identificado. Voces como a de Manuel, que che di que ao principio da pandemia el estaba vivindo na rúa e alucinaba porque non había absolutamente ninguén. Ou esa familia que tiña que ver as súas fillas a través da porta do salón e elas, de 13 e 15 anos, encargarse dunha casa enteira porque ti e o teu marido estades encerrados. Ou ese señor, o outro Manuel, que a única forma de falar coa súa neta é a través de videochamadas. Iso vivímolo todos e queriamos retratar iso. Que dá igual que sexas galego, asturiano ou andaluz, que te vas sentir identificado porque a todos nos pasou iso. Ese era o enfoque e as ganas que tiñamos de imprimir ese traballo para Cruz Vermella.

Tivemos a oportunidade de ver como traballa Cruz Vermella nunha zona como é A Coruña. Eu creo que o espectador se vai sorprender de todas as cousas que fai a organización e que as fai en silencio. Unha das cousas que máis me chamaba a atención facendo o documental era o respecto que se lle ten á organización. Aos membros do equipo deixáronnos cadanseu chaleco para poder movernos pola Coruña e que non nos chamasen a atención ou nos estivesen pedindo constantemente o salvoconduto e non imaxinas o respecto que lle tiña a xente ao símbolo de Cruz Vermella e o agradecida que estaba. A nós, que iamos coas cámaras, a xente dicíanos «moitas grazas polo que estades a facer» ou «coñezo unha persoa que tamén necesita axuda; por favor, ide». Alucinábamos e pensabamos: «Non pertenzo a Cruz Vermella pero gustaríame polo respecto que lle ten a xente e o ben valorada que está a marca». Iso sorprendeume moitísimo.

Nese libro inspírome na figura de Alberto, a alma mater de Cruz Vermella, que creo que debería ser un símbolo dentro da casa. É un home que leva 28 anos dedicado en corpo e alma ás persoas que sufriron amputacións de guerra en Afganistán e que viviu unha guerra civil, a chegada dos talibáns, a súa retirada, a chegada das tropas norteamericanas e vive agora no medio desta vaga de violencia co Estado Islámico. Hoxe en día, el segue alí poñendo pés, brazos e axudando a persoas discapacitadas en todo o país. Afganistán é o país con máis persoas amputadas do mundo por culpa das minas antipersoa, despois de Camboxa. Creo que hai unha mina por cada dous afgáns, é dicir, 11 millóns de minas. É unha persoa admirable e o seu labor é admirable, iso é o que quería poñer en valor: que no medio dun sitio como Afganistán, que o último que esperas é atopar esperanza, atopas este señor e a toda a xente que axudou. E logo, les o libro e coñeces todas as historias e dis «non teño dereito a queixarme». Coñecín unha das persoas que limpaba alí, amputáranlle unha man e un pé os talibáns e o señor gañaba o pan limpando na sede de Cruz Vermella. Ou a persoa que traballa xunto a Alberto, que perdeu as dúas pernas sendo un neno cando ía buscar area ao río e pisou unha mina antipersoa. Hoxe é o segundo á fronte da organización en Afganistán.

Cando fixen o libro de Afganistán, estiven un mes percorrendo con Cruz Vermella catro provincias vendo os proxectos que teñen alí e investigando algunhas historias que me buscaba Alberto. E o pasado ano, o documental que gravamos na Coruña.

É absurdo, sobre todo no tema político. Que os políticos usen unha linguaxe belicista para cualificar a loita contra a covid-19 a min prodúceme proído, como usar temas como «estamos a ganar a batalla» ou «a primeira liña». O labor dos sanitarios foi encomiable e temos que estarlles moi agradecidos, pero é incomparable ao que se vive nunha zona de guerra. Non o podes nin imaxinar. Se isto foi duro, que o foi, non te podes nin imaxinar o que é recibir cada día nun hospital de Alepo a 600 ou 700 persoas das cales ao 80 % lles falta algún membro.

Oi, a metade! Na provincia de Idlib, Siria, descubrín un médico anestesista que operaba feridas de bala con culleres sopeiras e espátulas de cociñar. E en hospitais como Alepo o que podían facer era estabilizar os pacientes ou, se tiñan feridas severas, facer unha amputación para salvarlles a vida porque non tiñan absolutamente nada. Tampouco cámaras frigoríficas para os cadáveres, que os deixan nas rúas para que a xente os recoñeza e, se non, aos tres días métenos nunha fosa común. Cando ves en Alepo os cadáveres amontoados nas beirarrúas, dáste conta de que quen use esa linguaxe está a faltarlle ao respecto a moita xente.

Non. Eu creo, que o xornalista de guerra non nace, senón que se fai sobre o terreo. E faise precisamente coas cousas que ve. Recordo en Alepo, cando colaboraba para Associated Press gravando vídeos, que me chamaron desde Londres para dicirme que xa non necesitaban a miña colaboración porque ían mandar un equipo. E o raparigo, que xa traballara en lugares de conflito, durou dous días. Entrou no hospital e dixo «aquí non volvo gravar». E volvéronme chamar para que eu me encargase do hospital e el das historias de fóra.

Cando empezas a traballar en zonas de guerra, idealízalo pensando que as túas fotos ou vídeos van cambiar a guerra, van parar e van sensibilizar a xente. Pero isto non ocorreu. Produce impotencia, é frustrante e ao final cabréaste porque dis, para que estou a gravar se non serve para nada. Pero ao final pensas que, se ti non o documentas, iso non se vai saber. E á pregunta de como o levas, lévalo regular. Sobre o terreo choras moito mentres estás a gravar e na casa telo que comer ti só. Agora hai moito que non vou a unha zona como Siria e as imaxes que gravei e que estaban na miña cabeza foron desaparecendo aos poucos, pero ao principio tiña que tomar cousas de herbolario para poder conciliar o sono. Tiña pesadelos. E tardei uns meses, por non dicirche anos, en revisar todo o material que tiña gravado de Siria.

Apenas se fala dos matrimonios infantís e da situación que viven miles de nenas en todo o mundo. Non só en Afganistán, tamén en Bangladesh, na India ou noutros países latinoamericanos, que parecen temas tabús. Hai que empezar a poñer o foco niso e denuncialo, porque é unha realidade e non ten nada que ver coa relixión. É unha cousa tribal e, sobre todo, é unha cousa comercial: «Eu véndoche a miña filla porque quero diñeiro». Pero hai tantos temas… como as nenas que son explotadas sexualmente. O premio serviu para recoñecer esas nenas que parece que son invisibles para Occidente, porque son temas que non adoitan aparecer na prensa.

Visibilizalo e denuncialo, porque non podes loitar contra o que non se ve. E o que non se ve é porque non existe. E isto existe. Hai que alzar a voz e facer fincapé e despois investir economicamente no país, investir en educación e ter paciencia, porque isto non é unha cousa que se cambie nunha década ou en dúas. Isto son anos e anos de esforzo para que a xente que ten unha mentalidade arcaica entenda que as súas fillas non son mercadoría que pode cambiar por unhas terras ou unhas vacas. Para cambiar iso, ademais de precisar as mulleres, necesítanse os homes, a eles tamén hai que educalos.

Eu creo que si. Agora que teño unha anana, penso: «Por que os parques infantís están pechados, pero os bares están abertos?». Gustaríame que mo explicasen porque non o entendo. Os nenos e nenas durante o confinamento portáronse de maneira modélica, moito máis ca as persoas adultas. Temos que aprender moito máis deles e escoitalos moito, porque pensamos que ao seren nenos son estúpidos e non teñen nin idea do que está a pasar, pero teñen moita máis consciencia que nós. Isto, como persoas adultas, deberiamos empezalo a valorar.

Despois de tantos anos, elixir unha historia en concreto é complicado. Cando estiven en febreiro de 2017 con Proactiva Open Arms, chamaba moito a atención cando entrevistaba as mulleres e me dicían que a todas as violaran e que ás súas fillas lles tiveran que rapar a cabeza para facelas pasar por rapaces para que elas non sufrisen abusos sexuais. A realidade que temos aquí coa que teñen fóra é un mundo. Unha das últimas historias que fixen en Siria, Los niños de Alepo, era a historia de diferentes voces de nenos e nenas en Siria e lembro a Fátima de 13 anos, que estaba nunha escola clandestina nos sotos de debaixo dos edificios onde as bombas non chegan a alcanzar. Mentres o resto de compañeiros debuxaban a Bob Esponxa ou a Minnie, ela fíxome un debuxo que falaba sobre a guerra. Basicamente, o que dicía é que lle gustaría matar coas súas propias mans a Bashar al-Ásad porque el matou a súa nai e a súa irmá. Que con 13 anos diga unha nena que quere matar a alguén…

Metendo a xente nunha patera ou debaixo dun bombardeo para que se dea conta porque, por moito que llo digas, por moitos vídeos que lle poñas, dá igual. A xente vive a súa propia vida e quéixase de cousas que non teñen sentido, como di miña nai: «Temos problemas de xente sen problemas». E por máis que ti intentes concienciar as persoas, a non ser que o vivan nas súas propias carnes, non van ser conscientes.

Non, que va, eses son slogans de márketing e publicitarios que quedan xenial. Isto demostrou que como raza e como especie non valemos nada. Nestes momentos, que foi onde máis tiñamos que xuntar forzas, dános exactamente igual. Todas as semanas hai festas ilegais. E se nos dá exactamente igual todo isto, non merecemos nada. https://www.youtube.com/watch?v=yfvQbivTPY8